Soạn bài Một số thể loại văn học: Thơ, truyện lớp 11

Truyện, thơ là hai thể loại văn học chủ yếu của văn học hiện đại nói riêng và văn học Việt Nam nói chung. Vậy, truyện là gì? Truyện có đặc trưng như thế nào? Thơ là gì? Và Thơ có đặc trưng như thế nào? Điều này chúng ta sẽ được giải đáp khi tìm hiểu bài học “Một số thể loại văn học: Thơ, truyện”. Qua bài học chúng ta nhận biết thể và loại trong văn học, hiểu khái quát đặc điểm của một số thể loại văn học: Thơ, truyện, vậndụng hiểu biết để đọc văn. Qua đó biết phân tích, bình giá tác phẩm thơ, truyện theo đặc trưng thể loại. Để từ đó có ý thức học tập và rèn luyện để biết cách phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ, truyện.  Dưới đây mình sẽ hướng dẫn các bạn soạn bài chi tiết bài học “Một số thể loại văn học: Thơ, truyện” trước khi đi sâu hơn tìm hiểu trên lớp.

SOẠN BÀI  MỘT SỐ THỂ LOẠI VĂN HỌC: THƠ, TRUYỆN LỚP 11

Câu 1 (trang 136 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1)

Loại là phương thức tồn tại chung; thể chỉ là sự hiện thực hoá của loại. 

   Phần lớn các ý kiến đều đồng ý rằng các tác phẩm văn học được chia làm ba loại lớn: Trữ tình (lấy cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng của con người làm đối tượng thể hiện chủ yếu), tự sự (dùng lời kể, lời miêu tả đê xây dưng cốt truyện, khắc hoạ tính cách nhân vật, dựng lên những bức tranh vể đời sống) và kịch (thông qua lời thoại và hành động của các nhân vật mà tái hiện những xung đột xã hội). Mỗi loại lại có thể gồm các thể riêng:

•  Loại trữ tình có các thể: thơ ca, khúc ngâm,…
•  Loại tự sự có các thể: truyện, kí, tuỳ bút,…
•   Loại kịch có các thể: chính kịch, bi kịch, hài kịch,…
•    Bên cạnh đó còn có một thể loại khác cũng thường gặp, đó là nghị luận.

Câu 2 (trang 136 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

a. Đặc trưng của thơ

Đặc điểm về thể loại thơ: Thơ thường có vần, điệu; ngôn ngữ hàm súc, gợi cảm; thể hiện tình cảm, tâm hồn con người.

b. Các kiểu loại thơ

•   Phân loại thơ theo nội dung biểu hiện có: Thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng.
•   Phân loại thơ theo cách thức tổ chức bài thơ có: Thơ cách luật (viết theo luật đã định trước), thơ tự do (không theo luật), thơ văn xuôi (câu thơ gần như câu văn xuôi nhưng vẫn có nhịp điệu).

c. Khi đọc thơ cần tuân thủ những yêu cầu dưới đây:

•   Cần biết rõ tên tác phẩm, tên tập thơ, tên tác giả, năm xuất bản, tìm hiểu những thông tin liên quan đến hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
•   Đọc kĩ bài thơ, cảm nhận ý thơ qua câu chữ, hình ảnh, nhịp điệu. Ý thơ ở đây là cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng, những sự việc, sự vật,… Đồng cảm với nhà thơ, dùng liên tưởng, tướng tượng, phân tích khả năng biểu hiện của từng từ ngữ, chi tiết, vần diệu,… mới cảm nhận được ý thơ, thấu hiểu hình tượng thơ, cái tôi trữ tình, nhân vật trữ tình.
•   Từ những câu thơ dẹp, lời thơ lạ, ý thơ hay, từ hình tượng thơ, cái tôi trữ tình, nhân vật trữ tình, hãy lùi xa ra và nhìn lại để lí giải, đánh giá toàn bài thơ cả về nội dung và nghệ thuật. Cần chỉ ra được những nét độc đáo, sáng tạo trong hình thức biểu hiện; những đóng góp về nội dung tư tưởng

Câu 3 (trang 136 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Các kiểu loại truyện:

•  Trong văn học dân gian: thần thoại, truyền thuyết…
•  Trong văn học trung đại: truyện viết bằng chữ Hán ; Truyện thơ Nôm.
•  Trong văn học hiện đại: Truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài.

Các yêu cầu:

• Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác.
•  Phân tích cốt truyện với các bước diễn biến: mở đầu, vận động, kết thúc.
•  Phân tích nhân vật.
•  Xác định giá trị tư tưởng nghệ thuật.

II. Luyện tập Một số thể loại văn học

Câu 1 (trang 136 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

• Một bức tranh thu cổ điển với thi đề, thi liệu quen thuộc.
•  Mùa thu trong “Câu cá mùa thu” là điển hình cho mùa thu của làng quê VN vùng đồng bằng Bắc Bộ.
•  Đường nét trong bức tranh thu thật mảnh mai, tinh tế.
•  Sự hòa phối màu sắc đã đạt đến độ tinh tế bậc thầy.
•   Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, diễn tả được những biểu hiện tinh tế của sự vật và của tâm trạng con người. Đặc biệt, vần eo được tác giả sử dụng thật tài tình, diễn tả một không gian vắng lặng và thu nhỏ dần.
•  Bút pháp nghệ thuật của thơ cổ điển (lấy động tả tĩnh).

=> Cảnh chan chứa tình và tình thấm đẫm trong cảnh là nét đặc trưng của mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến.

Câu 2  (trang 136 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

 Hai đứa trẻ là một trong những truyện ngắn đặc sắc của Thạch Lam. Tác phẩm vừa có giá trị hiện thực vừa mang giá trị nhân đạo sâu sắc. Đồng thời qua truyện ngắn này cũng thể hiện tài năng viết truyện ngắn của Thạch Lam.

Hai đứa trẻ là một truyện không có cốt truyện. Toàn bộ câu chuyện chỉ được kể về tâm trạng thao thức của Liên và An, mong mỏi và chờ đợi một chuyến tàu đêm đi ngang qua.

Trong truyện ngắn này, Thạch Lam đi sâu vào việc khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những cảm xúc, cảm giác mơ hồ, mong manh.

Thạch Lam cũng sử dụng rất thành công thủ pháp đối lập, tương phản, giọng điệu thủ thỉ, tâm tình, thấm đượm chất thơ của Thạch Lam.

Nguồn Internet